ԻՆՉՊԵ՞Ս ՏՐԱՄԱԴՐԵԼ ԱՌԱՋԻՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ
ԱՀՕ ՏՐԱՄԱԴՐՄԱՆ ՑՈՒՑՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՎԱՐՔԱՁԵՎԵՐ
- Սկզբում հարգալից կերպով պարզ հարցեր տվե՛ք, որպեսզի հասկանաք, թե ինչպես կարող եք օգնել:
- Խոսե՛ք հանգիստ, պարզ և հստակ արտահայտություններով: Եղե´ք համբերատար և պատասխանատու:
- Պահպանե՛ք ստացված տեղեկատվության գաղտնիությունը:
- Տվե՛ք ճշգրիտ տեղեկատվություն, որն անմիջականորեն ուղղված է տուժածի առաջնային նպատակներին:
- Հիշե՛ք, որ առաջին հոգեբանական օգնության նպատակը սթրեսը թուլացնելն է, ընթացիկ կարիքների բավարարմանն օգնելը և ոչ թե տրավմատիկ փորձառության կամ կորուստների մանրամասների դուրսբերումը:
- Կենտրոնացե՛ք անձի արդյունավետ վարքագծի վրա, որը կարող է օգնել նաև ուրիշներին:
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
- Մի՛ պարտադրեք ձեր օգնությունը:
- Մարդկանց արարքներին և ապրումներին գնահատականներ մի՛ տվեք:
- Մի՛ «հարցաքննեք» պատահածի մանրամասների մասին:
- Սուտ խոստումներ մի՛ տվեք:
ԱՀՕ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻՆ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻՆ
Պարզեք՝ արդյոք երեխան կամ դեռահասը ծնողների հետ է, թե՝ ոչ: Երեխաներին ցույց տվեք, որ պատրաստակամ եք օգնել իրեն՝ ստեղծելով վստահության մթնոլորտ:
- Ապահովե՛ք երեխաների՝ ծնողների և բարեկամների հետ լինելը, թույլ մի տվեք, որ նրանց բաժանեն։
- Պահպանե՛ք հանգստություն, խոսե´ք փափուկ, հասկանալի, եղեք ընկերական։
- Օգնե՛ք երեխաներին արտահայտել իրենց հույզերը, անհանգստությունները և հարցերը։
- Մի ընդհատեք, երբ երեխաները խոսում կամ արտահայտում են իրենց խնդիրները։
- Հոգ տարեք երեխաների ֆիզիկական հարմարավետության մասի
;
- Հնարավորության դեպքում տեղավորեք երեխաներին մեծահասակների կամ հարաբերականորեն հանգիստ երևացող հասակակիցների կողքին:
ԱՌԱՋԻՆ ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՀՈւԶԱԿԱՆ
ՀԱԿԱԶԴՈւՄՆԵՐԻ ԴԵՊՔՈւՄ
ՀԻՍՏԵՐԻԱ ( ՀԻՍՏԵՐՈԻԴ ՀԱԿԱԶԴՈՒՄ)
Ագրեսիվ հակազդումը կամ զայրույթը լինում է խոսքային (մարդն արտահայտում է սպառնալիքի բառեր) և ոչ խոսքային (մարդը կատարում է որոշակի ագրեսիվ գործողություններ):
Զայրույթը հուզականորեն ավելի «վարակիչ» հակազդում է, քան հիստերիան: Եթե ժամանակին այն չկանգնեցվի, ապա ինչ-որ մի պահ այն կարող է դառնալ զանգվածային:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՏՈւԺԱԾԻՆ
- Խոսե՛ք մարդու հետ հանգիստ՝ աստիճանաբար իջեցնելով խոսքի տեմպը և բարձրությունը:
- Դիմե՛ք մարդուն անունով, հարցեր տվեք, որոնք կօգնեն նրան ձևակերպել և հասկանալ սեփական պահանջները:
- Անհրաժեշտ է խոսել ավելի ցածր, դանդաղ և հանգիստ, քան այն մարդը, ով ցուցաբերում է այդ հակազդումը:
- Որպեսզի մարդուն աջակցություն ցուցաբերեք, ընդունեք նրա այդ հակազդումը և որ այն ուղղված է ոչ թե ձեզ և շրջապատողներին, այլ հանգամանքներին:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ԻՆՔԴ ՔԵԶ
- Փորձե՛ք արտահայտել ձեր զգացմունքներն այլ մարդու ներկայությամբ:
- Զբաղվե՛ք ֆիզիկական աշխատանքով:
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
- Պետք չէ կարծել, որ ագրեսիա (ԱԳՐԵՍԻՎ ՀԱԿԱԶԴՈՒՄ ԿԱՄ ԶԱՅՐՈՒՅԹ) արտահայտող մարդն իր էությամբ չար է:
- Մի՛ փորձեք հակադրվել մարդուն կամ համոզել նրան, նույնիսկ եթե կարծում եք, որ նա սխալ է:
- Մի՛ սպառնացեք և մի՛ վախեցրեք:
Ապատիան մարդու հուզական, վարքային և ինտելեկտուալ ընդհանուր ակտիվության թուլացումն է, որը հանդես է գալիս որպես հոգեբանական անզգայացում:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՏՈւԺԱԾԻՆ
- Ստեղծե՛ք պայմաններ մարդու հանգիստն ապահովելու համար:
- Առաջարկեք ակտիվ կենսաբանական կետերի՝ ականջի բլթակների և ձեռքերի մատների ինքնամերսում:
- Առաջակե՛ք չափավոր ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն (քայլել, կատարել մի քանի պարզ ֆիզիկական վարժություններ):
- Զրուցե՛ք նրա հետ, բացատրե՛ք նրան, որ իր հակազդումը նորմալ է ստեղծված հանգամանքներում:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ԻՆՔԴ ՔԵԶ
- Եթե դուք ուժերի անկում եք զգում, ձեզ համար դժվար է կենտրոնանալ: հանգստանալու հնարավորություն տվեք ինքներդ ձեզ:
- Մերսե՛ք ականջի բլթակները և ձեռքերի մատները
- Կատարե՛ք մի քանի ֆիզիկական վարժություն՝ դանդաղ տեմպով։
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
- Կոչ անել կենտրոնանալու, «հավաքվելու»։ Պետք չէ օգտագործել «այդպես չի կարելի», «դու այժմ պետք է»-ով սկսվող նախադասությունները։
- Չարաշել կոֆեինը (սուրճ, թունդ թեյ), քանի որ դա կարող է միայն վատթարացնել ձեր վիճակը:
- Ստանձնել կատարել մի քանի գործողություններ միաժամանակ։
Վախը ժամանակ առ ժամանակ յուրաքանչյուր մարդու կողմից ապրվող հույզ է, որը մեզ հետ է պահում ռիսկային, վտանգավոր արարքներից:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՏՈւԺԱԾԻՆ
- Մի՛ թողեք մարդուն միայնակ, քանի որ վախը դժվար է տանել
միայնության մեջ:
- Եթե վախը շատ ուժեղ է, կարելի է առաջարկել մարդուն
կատարել մի քանի պարզ հնարներ, օրինակ՝ որքան հնարավոր
է պահել շնչառությունը, այնուհետև կենտրոնանալ հանգիստ,
դանդաղ շնչառության վրա կամ կարելի է առաջարկել մարդուն
պարզ ինտելեկտուալ գործողություն՝ օրինակ, 100-ից հանել 7:
- Երբ վախը սկսում է թուլանալ, խոսե՛ք մարդու հետ այն մասին՝
ինչից է նա վախենում:
- Ասե՛ք նրան, որ այդպիսի իրավիճակում վախենալը նորմալ է:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ԻՆՔԴ ՔԵԶ
- Փորձե՛ք կիրառել մի քանի պարզ հնարքներ՝ շնչառական կամ ֆիզիկական վարժություններ:
- Փորձե՛ք ձևակերպել, այնուհետև բարձրաձայն ասել, թե ինչից է առաջանում վախը:
- Եթե հնարավորություն ունեք, ձեր ապրումներով կիսվեք շրջապատող մարդկանց հետ. արտահայտված վախը թուլանում է:
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
Նույնիսկ եթե կարծում եք, որ վախը չարդարացված կամ անհեթեթ է, պետք չէ փորձել համոզել մարդուն դրանում հետևյալ արտահայտություններով. «Մի մտածիր այդ մասին», «Դա անհեթեթություն է», «Դա հիմարություն է»:
Տագնապն այն վիճակներից է, որը կարող է տևել երկար՝ խլելով նրա ուժերն ու էներգիան, զրկելով նրան հանգստի հնարավորությունից: Տագնապի աղբյուր հաճախ հանդիսանում է տեղեկատվության պակասը և անորոշության վիճակը, որը հատուկ է ցանկացած արտակարգ իրավիճակի:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՏՈւԺԱԾԻՆ
- Տագնապային դեպքում շատ կարևոր է փորձել խոսել և հասկանալ ինչն է նրան անհանգստացնում տուժածին:
- Կարելի է վերլուծել՝ ինչ տեղեկատվություն է անհրաժեշտ, երբ և որտեղ այն կարելի է ստանալ, կազմել գործողությունների ծրագիր:
- Տագնապի դեպքում մկանները լարված են, գլխում պտտվում են միևնույն մտքերը, այդ իսկ պատճառով կարելի է առաջարկել կատարել լարվածությունը հանող ֆիզիկական վարժություններ։
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ԻՆՔԴ ՔԵԶ
Ինքդ քեզ օգնել կարելի է նույն հնարների օգնությամբ, որոնք
նկարագրված են ուրիշներին օգնելու համար:
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
- Մի՛ թողեք մարդուն միայնակ:
- Մի՛ համոզեք նրան, որ անհանգստանալու կարիք չկա,
հատկապես եթե դա այդպես չէ:
- Մի՛ թաքցրեք նրանից իրավիճակի մասին ճշմարտությունը կամ
վատ նորությունները, նույնիսկ եթե ձեր կարծիքով դա կարող է
նրան վշտացնել:
Լացը կորստի, ողբերգության կամ դժվարին իրավիճակներում ապրումների հոգեբանական դրսևորումներից է։
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՏՈւԺԱԾԻՆ
- Թույլ տվեք մարդուն արտասվել:
- Փորձեք աջակցել և ապրումակցել նրան: Պարտադիր չէ դա անել
խոսքերով, կարելի է ուղղակի նստել մարդու կողքին, ցույց տալ,
որ հասկանում եք նրան:
- Օգնեք, որպեսզի տուժածը խոսի իր զգացմունքների մասին։
- Կարող եք առաջարկել ջուր խմել, որը պետք է անել կումերով և դանդաղ։
- Առաջարկել մարդուն խորը և համաչափ շնչառական վարժություններ:
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ԻՆՔԴ ՔԵԶ
- Եթե դուք լաց եք լինում, կարիք չկա միանգամից փորձել հանգստանալ, «հավաքվել»: Ինքներդ ձեզ ժամանակ տվեք:
- Կարող եք ջուր խմել կամ կատարել շնչառական վարժություններ:
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
- Պետք չէ փորձել զսպել արցունքները:
- Պետք չէ կարծել, որ արցունքները թուլության դրսևորում են հանդիսանում:
- Չի կարելի ուժեղ լացի կամ հեկեկալու դեպքում փորձել ջուր խմեցնել:
ՀԱՆԳՍՏԱՑՐԵՔ ԵՎ ՍՓՈՓԵՔ ՏՈՒԺԱԾԻՆ
Տուժածին հանգստացնելու համար դուք ինքներդ պետք է հանգիստ լինեք, խուճապի չմատնվեք:
Ձեր խոսքը պետք է լինի վստահ:
Ավելորդ լարվածությունից խուսափելու համար անհրաժեշտ է․
ՕԳՆՈւԹՅՈւՆ ՏՈւԺԱԾԻՆ
- Խոսել այնպիսի դիրքով, որ տուժածը ձեզ նայելու համար ստիպված չլինի լարվել (նստեք կամ ծնկի իջեք նրա մոտ)
- Խոսելիս նայեք տուժածի աչքերին:
- Վստահեցրեք տուժածին, որ դուք կլինեք իր կողքին մինչև մասնագիտացված օգնության ժամանումը։
- Ուշադիր լսեք տուժածին, եթե նա ցանկանում է խոսել կատարվածի մասին
- Երեխաներին կարող եք զբաղեցնել խաղերով կամ հեքիաթ պատմելով
Որոշ դեպքերում տուժածին ձեռքը բռնելը կամ ուսը շոյելը ևս կարող են հանգստացնել նրան կամ օգնել նրան հաղթահարել վախը։
ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ
- Ստիպել տուժածին պատմել կատարվածի մասին, եթե նա չի ցանկանում խոսել
- Ներգրավել տուժածին խոսակցության մեջ
